نام کاتب: عالی بن سلیمان
تاریخ کتابت: رجب 472هـ
محل کتابت: فسطاط مصر
شمار برگ‌ها: 154 برگ
معرّفی نسخه: کهن‌ترین و نفیس‌ترین دست‌نویس شناخته‌شدۀ الذخیره است که تنها سی و شش سال پس از درگذشت شریف مرتضی به دست کاتبی یهودی از فرقۀ قرائیم به نامِ ابوالحسن عالی بن سلیمان المقدّسی کتابت شده‌است. کاتب که خود فردی دانشمند بوده‌است علاوه بر الذخیره آثار بسیاری از معتزله را استنساخ کرده و نیز آثاری، همچون شرحی بر سِفر پیدایش تألیف کرده‌است. ترتیب برگ‌ها و کراسه‌های نسخۀ در دست به‌هم ریخته و از آن‌جا که نسخه، به‌جز برگ‌شماری جدید به خط لاتین، نه برگ‌شمار قدیم دارد، نه کراسه‌شمار و نه رکابه، نمی‌توان نسخه را مرتب کرد مگر با مقایسۀ آن با نسخ دیگر الذخیره. این دست‌نویس ناقص است و تنها شامل حدود نیمی از کتاب می‌شود. همچنین بخش‌هایی از نسخه (همچون برگ‌های آغازین) به‌شدت آسیب دیده‌است. به‌رغم این مشکلات، نسخۀ حاضر از یک طرف به سبب کم‌غلط بودن آن و از طرف دیگر به سبب دارابودن بخش‌هایی از متن که در دیگر نسخه‌ها دیده نمی‌شود، مهم‌ترین دست‌نویس کتاب الذخیره است.
معرّفی کتاب: الذخیره از مفصل‌ترین آثار کلامی شریف مرتضی محسوب می‌شود. مؤلف در آغاز برآن بوده‌است که با تألیف الذخیره کتابی مختصر در کلام تألیف کند و تفصیل مطالب را به کتاب مفصلی به نام الملخّص، که همزمان در دست تألیف داشته، ارجاع دهد، اما در میانۀ راه به دلایلی از ادامۀ تألیف الملخّص دست می‌کشد و از آن‌جا به بعد در الذخیره مسائل کلامی را با تفصیل بیشتری بیان می‌کند.
گرچه همۀ نسخه‌های شناخته‌شده از این اثر ناقصند و تقریباً نیمی از کتاب را ندارند، اما براساس شواهد و منقولات برجای مانده از بخش‌های غیر موجود در نسخه‌ها، می‌دانیم که مؤلف در این کتاب به همۀ موضوعات کلامی پرداخته بوده‌است. بخش موجود از الذخیره از فصل ششمِ باب سوم («باب الکلام فی العدل») شروع می‌شود و با باب‌های «النبوات»، «الامامه»، «الوعید السمعی»، «الامر بالمعروف و النهی عن المنکر» ادامه می‌یابد و با «باب الکلام فی اسماء اللّه تعالی» به‌پایان می‌رسد.
محل نگه‌داری نسخه: روسیه، سن پترزبورگ، کتابخانۀ ملّی روسیه، مجموعۀ فیرکوویچ، ش Arab. 111
نگارنده: احمد رضا رحیمی ریسه