«شهادت حضرت فاطمه زهراء(سلام الله علیها)»، نسخه حدیقه السعداء، اواخر سده دهم و اوائل سده یازدهم هجری

اطلاعات کلّی

نگاره : «شهادت حضرت فاطمه زهراء(سلام الله علیها)»

نسخه: حدیقه‌السعداء

کتابت و تصویرگری : ـــــــ

تاریخ تصویرگری : اواخر سده دهم و اوائل سده یازدهم هجری

مکتب : ___

دوره : صفوی/ عثمانی

جغرافیا : ایران/ عثمانی

شیوه نقاشی: نگارگری _ نسخه خطی

محل نگهداری: موزه توپقاپی سرای استانبول

………………………………..

توصیف و شرح

نسخه‌ای از «حدیقه‌السعداء‌» که در توپقاپی سرای استانبول نگهداری می‌شود، دارای 13 مجلس‌ نگارگری می‌باشد که یکی از آن‌ها به واقعه شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) اختصاص یافته‌است. نگارگری این نسخه به اواخر سده دهم و اوائل سده یازدهم هجری باز می‌گردد.

در این نگاره، همزمان چندین صحنه از هنگام شهادت حضرت صدیقه کبری(سلام الله علیها) ترسیم شده ‌است. در مرکز نگاره تمثال حضرت فاطمه (سلام الله علیها) با روبند سپید در حال ورود به حجره‌ هستند. بنا بر نقل‌های موجود ایشان پس از شستشو و وضو، لباس‌هاى نمازش را پوشیده و رو به قبله در بسترش خوابید و به اسماء فرمود: «من استراحت می‌كنم تو ساعتى صبر كن، سپس مرا صدا كن اگر جوابت را نشنیدى بدان كه من از دنیا رفته؛ آنگاه على (علیه السلام) را زود از رحلت من خبر كن». لحظاتی بعد اسماء آن حضرت را صدا كرد، اما جوابى نشنید و متوجه شد که روح بانوی عالمین از دنیا مفارقت نموده و مضطر گشته و ناله و فغان سر داد.

چنان که در نگاره مشهود است فردی در حالی‌که دو ظرف غذا را حمل می‌کند به سمت حسنین (علیهما السلام) آمده است. روایات تاریخی اشاره دارد که وقتی حسنین به منزل وارد شدند از احوال مادر پرسیدند؛ اسماء گفت ایشان در حال استراحت است شما بیایید و غذا میل کنید و حسنین (علیهما السلام) گفتند: ای اسماء کی دیدی ما بدون مادر لب به غذا بگشاییم. در این نگاره احتمالا فردی که چهره از حسنین (علیهما السلام) می‌پوشاند، اسماء بنت عُمیس است(1)، زیرا زمانی‌که حسنین (علیهما السلام) به منزل آمده و از احوال مادرشان پرسیدند او ساكت شد و پاسخى نداد، ولی آنان خودشان متوجه شهادت مادر شدند.

در این نگاره نیز حسنین (علیهما السلام) همچون اکثر نگاره‌های شیعه با پوشش‌هایی به رنگ سبز و سرخ به‌نمایش درآمده‌اند، در حالی‌که چهره مبارک‌شان با هاله شعله‌سان احاطه شده‌است. علاوه بر این در نگاره افرادی نیز حضور دارند که به‌نظر می‌رسد به محض شنیدن خبر شهادت دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) جهت اطلاع از صِحت و سُقم این خبر در اطراف منزل ایشان تجمع نموده‌اند.

نگارنده: مرضیه علی‌پور

پی نوشت:

(1). در نگاره فوق همگام با غلط مشهور اسماء بنت عمیس همسر ابوبکر به عنوان خادمه حضرت فاطمه زهراء سلام الله علیها معرفی شده است، اما منابع دیگر که صحت آنان با فضای تاریخی آن دوره از همراهی بیشتری برخوردارند سلماء همسر ابورافع را به عنوان همراه ایشان در وقایع منتهی به شهادتشان معرفی می‌نمایند. رک.  شیخ طوسی، الامالی، ص 400، قم، دارالثقافه، موسسه بعثت، 1414ق.