اطلاعات کلی
نگاره : «نسب‌شناسی پیامبر»
نسخه : نسخۀ بلعمی (جلد اول)
کتابت و تصویرگری : ـــــــ
تاریخ تصویرگری : قرن14م / 8 ق
مکتب : بغداد و موصل
دوره : ایلخانی
جغرافیا : احتمالا عراق
شیوه نقاشی : نگارگری_نسخه خطی
محل نگهداری: گالری فریر موزه اسمیتسون
…………………………………………………………..
توصیف و شرح
نگارۀ «نسب‌شناسی پیامبر» متعلق به نسخه مصور «تاریخ بلعمی» موجود در گالری فریر است که در صفحۀ 157 جلد اول این نسخه سه‌جلدی وجود دارد و تصویر31 این نسخه است. ابعاد این نسخه 2 / 42 * 7 / 28 سانتی متر می باشد. این نگاره با کتیبه‌هایی راجع به شجره‌نامه پیامبر و خاندان ایشان به‌نمایش گذاشته شده‌است.
در قسمت راست بالای این نگاره، حضرت پیامبر با جامه‌ای سبزرنگ، عمامه‌ای سپید و گیسوان سیاه‌رنگ، روی سجاده‌ای با نقش محراب که بر آن کلمه «الله» نقش بسته، نشسته‌است. ایشان با دست چپش به سمت قرآن که در دست راستش نگه داشته است، اشاره می‌کند و احتمال دارد با ابوبکر و عمر که در مقابل ایشان نشسته‌اند، درباره آن گفت‌وگو می‌کند. در این نگاره، شمشیر دولبه (معروف به «ذوالفقار») در دست عمر قرار دارد، برخلاف دیگر نگاره‌ها که همیشه ذوالفقار در دستان امام علی ترسیم می‌شود؛ بنابراین احتمال دارد، نگارگر یا حامیان آن بدین طریق موضوع غصب خلافت امام علی توسط عمر را به نمایش گذاشته‌اند. در پشت حضرت رسول، جبرئیل حامل وحی الهی، ایستاده است و در پس‌زمینه و پشت سر پیامبر پرده‌ای سبزرنگ نیز به‌نمایش گذاشته شده است. در مرکز تصویر، حسنین با عمامه و جامه‌های هم‌رنگ پیامبر ترسیم شده‌اند و مدل عمامه و حالت گیسوان آن ها نیز مشابه حضرت محمد است. در پیش‌زمینه نگاره و پایین‌تر از حسنین و در سمت راست آنها، عثمان با عمامۀ زردرنگ و جامۀ سپید مشاهده می‌شود که به‌سوی پیامبر می‌نگرد و در مقابل وی دو مرد با پوشش‌های متنوع در حال مطالعه قرآن یا کتابی هستند که روی رحل قرار دارد. در قسمت پایین و گوشۀ سمت راست تصویر، حضرت علی با لباس سبزرنگ (هم‌رنگ لباس پیامبر) نشسته است و قلم و طوماری در دستانش قرار دارد. در گوشۀ سمت چپ مردی با جامۀ اهل کتاب در آن دوره مشاهده می‌شود. ترسیم علی با طومار نوشتاری علاوه بر نمایش موقعیت وزارت او در طول زندگی حضرت محمد، می‌تواند وظیفۀ معنوی را نشان دهد که به وی توسط پیامبر در طول مراسم «حجه‌الوداع» تفویض شده‌است.
قبای سبز پیامبر و اهل‌بیت ایشان، احتمالا به ماجرای «حدیث کساء» مرتبط است. در متون شیعه این موضوع به آیۀ 33 «سورۀ احزاب» نسبت داده شده که خداوند می‌فرماید: «خداوند می‌خواهد تو و اهل‌بیت تو را از هرگونه ناپاکی دور کند و شما را چنان‌که باید پاک دارد»، امری که به‌عنوان وحی الهی دربارۀ علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام نازل شده است که ویژگی امامت ایشان را تایید می‌کند. از این‌رو، قباهای سبزرنگ مشترک میان حضرت محمد و سه تن از اعضای اهل‌بیتش ممکن است به مصونیت فطری آنها از گناه (عصمت) نیز اشاره کند.(1)
نگارنده: مرضیه علی پور
پی نوشت:
(1). علی پور، مرضیه، «بررسی مولفه‌های غصب مقام خلافت امیرالمومنین علی(ع) در نگاره «نسب‌شناسی پیامبر(ص)»»، تشیع در ایران به روایت فرهنگ مادی، دفتر اول به کوشش محمد حسین افراخته و حمیدرضا آذری نیا، نشر نگاه معاصر، در دست انتشار.